Giới thiệu chung về danh lam, thắng cảnh Thạch Hà

Non sông, đất nước ta, nơi nào cũng đẹp như tranh, và từ hàng nghìn năm nay, “trong các huyện hạt Nghệ-Tĩnh, không có một huyện nào là không có ít nhiều kỷ niệm lịch sử, một bức thành đất đã khởn mẻ, một tòa đền, một ngôi mộ, một tấm bia, dấu vết của những nhân vật hiển hách đời xưa… Người xứ Nghệ tự hào về những di tích, danh thắng, và những nhân vật lẫy lừng của xứ sở…” (Đặng Thai Mai).

Ở Thạch Hà cũng vậy. Một dải Quỳnh Sơn – Nam Giới đứng mé bể Đông với ngọn Long Ngâm, với khe Hau Hau nổi tiếng, với truyền thuyết Chử Đồng Tử tu tiên đắc đạo, với di tích lăng mộ Chiêu Trưng Đại Vương… Một dãy Trà Sơn có ngọn Nhật Lệ sừng sững phía tây với động Hạc, động Chùa, ke Chè, khe Xai… quen thuộc. Một dải Hà Hoàng đôi bờ xóm làng sầm uất… Đến một rú Sò, một rú Nài, một sông Cày… “Sơn bất cao, thủy bất thâm”, nhưng “hữu Tiên tắc danh, hữu long tắc linh”… Không chỉ nghìn năm, từ thời tự chủ, từ ngày có châu, huyện, mà từ thời đá mới hậu kỳ, cách ngày nay 4-5 nghìn năm, người tiền sử cũng để lại đây nhiều dấu vết đậm đặc.

Chồng chất trên vùng đất này là tầng tầng lớp văn hóa vật thể và phi vật thể, mà ngày nay chúng ta chỉ mới biết sơ sơ ở tầng văn hóa trên cùng, đã thấy vô cùng phong phú.