Với lịch sử hình thành trên 700 năm, làng cổ Tương Nịu xã Phù Việt cũ, nay là thôn Trung Tiến xã Việt Tiến huyện Thạch Hà ghi dấu nhiều giá trị lịch sử, văn hóa, truyền thống về mảnh đất và con người nơi đây. Trải qua bao biến cố thăng trầm của lịch sử, nhiều giá văn hóa vật thể, phi vật thể, được người dân trong làng bảo tồn, tôn tạo và gìn giữ cho đến nay.
Đền thờ thần thành hoàng làng được trùng tu, tôn tạo, xây dựng đảm bảo mỹ thuật nhưng vẫn giữ được hồn cốt của di tích
Theo sử sách ghi chép lại cũng như qua lời kể của các bậc tiền nhân trong làng, Tương Nịu là tên gọi trước đây của thôn Trung Tiến, xã Việt Tiến, huyện Thạch Hà. Năm 1471, đời vua Lê Thánh Tông, trên đường đi đánh giặc ngoại xâm Chiêm Thành trở về, ông Phù với chức vụ Quan ủy đại tướng quân, bậc quan Tam phẩm đã mất tại làng được nhà vua cho phép suy tôn làm thành hoàng làng. Lúc bấy giờ, nhà vua cho xây miếu thờ ông Phù, đổi tên xã Trú Viết thành Phù Việt, làng Yên Thường thành Tương Nịu. Năm 1995, làng Tương Nịu được đổi tên thành thôn Trung Tiến cho đến bây giờ.
Bia tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ hy sinh trong hai cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ
Làng Tương Nịu trước đây có đầy đủ thiết chế văn hóa gồm Chùa, Miếu, có văn thánh thờ Đức Khổng tử, có ngôi đình làng khang trang và linh thiêng với tuổi đời trên 500 năm. Trong làng, còn có giếng đình, nhiều cây đa cổ thụ, có 5 bến sông xây cất bằng đá khá đẹp. Do biến cố thăng trầm của lịch sử, nhiều sản phẩm văn hóa vật thể của làng bị suy giảm, đa số các công trình không thể khôi phục lại, chỉ còn lại ngôi đình làng có khuôn viên gần như nguyên vẹn.
Sa bàn thu nhỏ tổng thể khu dân cư điểm nhấn nổi bật trong nhà truyền thống của thôn
Ông Nguyễn Bá Bốn - Đảng viên cao tuổi thôn Trung Tiến, xã Việt Tiến, huyện Thạch Hà cho hay " Để lưu truyền những giá trị lịch sử của làng Tương Nịu, trong vòng 20 năm trở lại đây, dưới sự lãnh đạo của Chi bộ Đảng, Chi hội người cao tuổi đã phát huy tinh thần tuổi cao gương sáng, tập trung sưu tầm tư liệu biên soạn lịch sử của làng. Con em sống và làm việc khắp mọi miền tổ quốc chung tay đóng góp công sức, trí tuệ và hỗ trợ kinh phí cùng với cán bộ và nhân dân trong thôn đã tôn tạo, xây dựng nhiều công trình văn hóa tâm linh gắn liền với từng giai đoạn lịch sử"
Nhiều đồ vật cổ được trưng bày trong nhà truyền thống
Một số công trình văn hóa tâm linh như đền thờ thần thành hoàng làng, khu tưởng niệm 23 liệt sỹ chống ngoại xâm, nhà truyền thống, đình làng cũ hiện đã được cán bộ, nhân dân trong thôn trùng tu, tôn tạo, xây dựng mới làm tăng thêm vẻ đẹp của một làng quê nhưng vẫn giữ được hồn cốt của các di tích.
Làng Tương Nịu xưa, thôn Trung Tiến ngày nay vốn nổi tiếng là vùng đất học, người dân bao đời sống đoàn kết, gắn bó, tương trợ lẫn nhau. Trong những năm đổi mới, đặc biệt trong chặng đường 10 năm thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM, thôn Trung Tiến đã có nhiều thay đổi rõ nét, bộ mặt khu dân cư với nhiều điểm nhấn về kiến trúc, mỹ thuật, cơ sở vật chất hạ tầng được đầu tư khá đồng bộ. Bà Võ Thị Minh Chước - Bí thư Chi bộ thôn Trung Tiến, xã Việt Tiến, huyện Thạch Hà chia sẻ thêm "Hiện nay, đường làng ngõ xóm đều đã được bê tông hóa, đạt tỷ lệ 100%, trong đó 50% tuyến đường có bề rộng 5,5m; Hệ thống tiêu thoát nước trong khu dân cư được xây dựng đảm bảo, Nhà văn hóa thôn được xây dựng khang trang, đảm bảo cho sinh hoạt, hội họp của người dân trong thôn. Điều đặc biệt hơn cả chính là quy hoạch trong khu dân cư từ thời phong kiến cho đến nay phù hợp với quy hoạch trong xây dựng NTM.
Di sản dân ca xứ Nghệ được lưu truyền qua bao thế hệ
Cùng với việc đóng góp, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, người dân làng Tương Nịu xưa, Trung Tiến ngày nay luôn quan tâm xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, trong đó di sản dân ca xứ nghệ là món ăn tinh thần được người dân trong thôn lưu truyền và phát huy qua bao thế hệ. Với những thành quả đã đạt được trong xây dựng NTM, hiện nay cán bộ và nhân dân trong thôn quyết tâm xây dựng thành công khu dân cư NTM kiểu mẫu, trở thành điểm đến trong tua tuyến tham quan, trải nghiệm NTM gắn với các di tích lịch sử trên địa bàn.
Khu vui chơi cho người già và trẻ em trong khuôn viên nhà văn hóa thôn
Đường làng ngõ xóm được chỉnh trang, xây dựng xanh, sạch, sáng
Những giá trị lịch sử truyền thống gắn liền với quê hương, đất nước trong từng giai đoạn lịch sử được lưu truyền qua bao thế hệ đã giúp làng cổ Tương Nịu trở thành một điểm nhấn độc đáo trong bức tranh NTM của huyện Thạch Hà. Đây cũng là một trong những mô hình mà huyện đang có kế hoạch để nhân rộng tại nhiều địa phương trên địa bàn.