CHÙA TỪ NHAN! Hay còn có tên gọi là chùa Bàng, được xây dựng từ năm 1852 trên đất Trang Bàng Toán xưa ( Thôn Hội Tiến, xã Thạch Hội, huyện Thạch Hà, tỉnh Hà Tĩnh ngày nay). Lịch sử hình thành và phát triển của chùa là cả một câu chuyện ly kỳ hấp dẫn và rất đỗi linh thiêng. Sử chép: Vào ngày 12/9 năm Nhâm Tý  (1852), người dân Bàng Toán  ra biển bủa lưới đánh bắt hải sản, vớt được một pho tượng Phật bằng gỗ. Sau hai lần đầu vớt được lại thả đi, đến lần thứ 3 vẫn lại vớt được pho tượng ấy, các  ngư dân mới đưa lên bờ, báo với lý trưởng và cùng dân làng lập bàn thờ cúng. Ngày 14/9 năm ấy lại vớt được một số gỗ trôi dạt trên biển, vớt lên đem vào lắp thì vừa đủ một ngôi nhà ba gian, một trong số các xà nhà có ghi dòng chữ Hán “Lâm Tự Phách”. Sáng ngày 16/9 dân làng tập trung lại dựng thành ngôi chùa, rước tượng vào thờ; ngày 19/9 lại vớt được một cái chuông bằng kim loại đồng, trên giá chuông có khắc câu đối chữ Hán với nội dung: “ Phù Đổng kim quang đức giáo chủ - Thanh linh chói lọi rạng phật minh”. Chuông được dưa vào treo ở trong chùa. Từ đó Trang Bàng Toán đã có ngôi chùa của làng mình. Người dân nơi đây đặt tên cho chùa là: “Từ Nhan tự”, nghĩa là ngôi chùa có diện mạo “Từ ái”, “ đẹp” và “Kính ngưỡng”.

Tiếng lành đồn xa, người ở các nơi theo nhau đến hương khói cúng bái thường xuyên. Dân làng hết lòng tin tưởng vào sự phù hộ độ trì của thần phật được thờ tự. Mỗi lần đi biển hoặc trở về, họ đều đến làm lễ bái. Mỗi khi trong nhà có chuyện không may, họ đều vào chùa cầu nguyện để được giải may. Lâu dần, trong tâm thức người dân dành cho ngôi chùa một sự trân trọng thiêng liêng, nơi gửi gắm niềm tin và ước vọng về cuộc sống lao động sản xuất và tâm linh tinh thần.

Ngoài tín ngưỡng thờ Phật, chùa còn là nơi thờ tự Đức Đại vương Chiêu Trưng -Lê Khôi, một vị tướng nổi tiếng trong lịch sử thời Hậu Lê. Tượng Ngài được đặt trong điện thờ Tam bảo, giữa các tượng phật khác và đã được “Phật hóa” với danh xưng “Bồ đề Thánh tượng Lê Khôi”.

 Kể từ khi được xây dựng, chùa Từ Nhan đã trở thành địa chỉ tâm linh quan trọng trong đời sống tinh thần của nhân dân trong xã và các vùng lân cận, nhất là đối với những ngư dân thường xuyên bám biển.

Sau một thời gian, chùa gỗ xuống cấp, bị hư hỏng nặng, đến năm 1904 được thay thế bằng vật liệu kiến trúc từ vôi vữa, vỏ sò, đá đỏ dăm và mật mía; năm 1942 xây cửa tam quan và gian hạ điện nối liền với thượng điện, tạc thêm các bức tượng phật đặt thờ nơi hạ điện. Năm 2004, ông Trần Văn Đình, một người con của làng quê Hội Tiến, người chuyên tâm nghiên cứu chữ Hán, lịch sử địa phương, phát tâm tạc 2 pho tượng Phật Thích Ca hiến tặng chùa. Năm 2005, với nguồn kinh phí đóng góp từ thiện của  dân làng và khách thập phương, Ban quản sự chùa đã tiến hành tu bổ, tôn tạo những phần kiến trúc bị xuống cấp; tiếp tục xây thêm hai tòa miếu thờ hai bên, dựng tượng Quan âm Bồ tát ngoài trời và một số công trình phụ khác.

Từ sự nổ lực của người dân, cùng với sự phù hộ độ trì của các danh nhân, thần phật được thờ tự ở chùa đã tạo nên một làng quê Hội Tiến đẹp và có những bước đi vững chãi trong xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp văn minh. Từ trong những năm tháng của hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và cho cả hôm nay thôn Hội Tiến luôn là điểm sáng trong mọi hoạt động kinh tế - văn hóa - đời sống của xã Thạch Hội, của huyện Thạch Hà. Năm 1972 được Nhà nước Tặng thưởng Huân chương lao động hạng Ba, nhiều năm liền là lá cờ đầu trong phong trào sản xuất, đánh bắt hải sản trên biển ( LSĐB huyện tập I). Người dân nơi đây luôn có lối sống bình dị, chan hòa, yêu thương lẫn nhau, không tồn tại những hủ tục lạc hậu hay để xảy ra các tệ nạn xã hội. Trong quá trình đó, chùa Từ Nhan chính là một trong những điểm tựa tinh thần vững chắc, là nơi hội tụ và lan tỏa những giá trị chân – thiện – mỹ đến mỗi người, mỗi thế hệ, nhắc nhở họ sống tốt, lao động tốt, đoàn kết với nhau vượt khó đi lên.

Tại chùa Từ Nhan hàng năm vào các ngày lễ quan trọng như ngày Phật đản, lễ Vu Lan, lễ Lục Ngoạt, lễ xá tội vong nhân đều được tổ chức trọng thể. Chùa cũng là nơi nhân dân chọn làm điểm tổ chức lễ Khai hạ hàng năm vào ngày mùng 8 tháng Giêng, cầu mong một năm làm ăn mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng. Các gia đình làm nghề biển, khách thập phương nghe tiếng lành theo nhau đến hành lễ hương khói quanh năm.

Chùa nằm cuối con đường làng, khuất mình sau những rặng cây rậm rạp, đường vào chùa được lát bê tông sạch sẽ. Nhìn từ ngoài vào là một không gian cổ kính, đơn sơ nhưng thanh bình, thoáng đãng. Chùa Từ Nhan chỉ là ngôi chùa làng, mái chùa của hồn quê; chứa đầy tình làng nghĩa xóm; luôn gắn với  biển xanh để tạo trời xanh cao đẹp đẽ, Chùa là nơi tạo cho trời và biển, cùng một mối tương thanh.

Căn cứ Luật Di sản văn hóa ngày 26/9/2001 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Di sản văn hóa ngày 18/6/2009; Nghị định số 98/NĐ-CP ngày 21/9/2010 của Chính phủ Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Di sản văn hóa ngày 26/9/2001 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Di sản văn hóa ngày 18/6/2009, Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Tĩnh đã có Quyết định số 19/QĐ-UBND ngày 05/01/2017  xếp hạng chùa Từ Nhan thôn Hội Tiến, xã Thạch Hội, huyện Thạch Hà là: .